Γενικά για τα αδρανή υποστρώματα

Ο όρος «καλλιέργεια σε υποστρώματα» συχνά χρησιμοποιείται λάθος. Η λέξη «υπόστρωμα» δηλώνει οτιδήποτε πάνω στο οποίο μπορεί να αναπτυχθεί ένα φυτό. Το υπόστρωμα ή, αλλιώς, μέσο καλλιέργειας χρησιμεύει για να στηρίζει το φυτό. Παραδείγματα υποστρωμάτων είναι το κομπόστ, ο κοκοφοίνικας και ο πετροβάμβακας.

Image

Υπάρχουν δύο βασικές μέθοδοι καλλιέργειας σε υποστρώματα: τα ανοιχτά και τα κλειστά συστήματα. Στα ανοιχτά συστήματα καλλιέργειας, το νερό με τα θρεπτικά περνά μόνο μία φορά από τις ρίζες και μετά πετιέται. Αντίθετα, σε άλλα συστήματα το νερό της αποστράγγισης επαναχρησιμοποιείται, λόγου χάρη στα ανακυκλούμενα συστήματα.

Στα ανοιχτά συστήματα διακρίνουμε τα υποστρώματα ανάλογα με το αν αλληλεπιδρούν ή όχι με το θρεπτικό διάλυμα και τα φυτά. Ένα πολύ γνωστό υπόστρωμα θρέψης είναι το κομπόστ. Άλλο υπόστρωμα που μπορεί να συγκρατήσει θρεπτικά είναι ο κοκοφοίνικας, με ιδιότητες θρέψης και συγκράτησης θρεπτικών που διαφέρουν από εκείνες του κομπόστ.

Η CANNA δημιούργησε τη σειρά CANNA TERRA για καλλιέργεια σε κομπόστ. Η σειρά CANNA COCO προορίζεται για καλλιέργεια σε κοκοφοίνικα. Η σειρά CANNA HYDRO προορίζεται για υποστρώματα που δεν συγκρατούν ούτε απελευθερώνουν σχεδόν καθόλου ουσίες. Είναι τα λεγόμενα αδρανή υποστρώματα.

Ανοιχτό σύστημα με αδρανές υπόστρωμα

Αν επιλέξετε να καλλιεργήσετε σε ανοιχτό σύστημα σε συνδυασμό με αδρανές υπόστρωμα, επιλέγετε μια καλλιεργητική μέθοδο που εγγυάται υψηλές αποδόσεις. Σε συνδυασμό με τον πετροβάμβακα ως αδρανές υπόστρωμα, είναι η πιο διαδεδομένη καλλιεργητική μέθοδος στην επαγγελματική κηπευτική στην Ολλανδία. Ωστόσο δεν είναι η ευκολότερη μέθοδος και για να πετύχετε υψηλές αποδόσεις θα πρέπει να έχετε επαγγελματική προσέγγιση.

Το πλεονέκτημα αυτής της μεθόδου είναι ότι γνωρίζετε την ακριβή σύσταση του νερού θρέψης και ξέρετε ακριβώς τι θρεπτικά παρέχετε στα φυτά σας. Ωστόσο το νερό της αποστράγγισης πηγαίνει απευθείας στο περιβάλλον, γι’ αυτό είναι πολύ σημαντικό να επιλέξετε την κατάλληλη θρέψη για τη μέθοδο αυτή. Μόνο έτσι θα είστε βέβαιοι ότι τα κατάλοιπα που καταλήγουν στο περιβάλλον είναι όσο γίνεται λιγότερα (περισσότερα στη σελίδα 6). Το CANNA HYDRO σχεδιάστηκε ειδικά για αυτή τη μέθοδο καλλιέργειας.

Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα της υδροκαλλιέργειας

Ορισμένα πλεονεκτήματα της υδροκαλλιέργειας είναι η δυνατότητα ακριβούς ελέγχου των θρεπτικών, της ποσότητας νερού και του pH. Αλλά υπάρχουν και πολλά άλλα. Δεν θα έχετε σχεδόν καθόλου προβλήματα με ασθένειες των φυτοχωμάτων ή με ζιζάνια. Τα υποστρώματα υδροκαλλιέργειας είναι απαλλαγμένα από ζιζάνια και ασθένειες, γι’ αυτό και συχνά χαρακτηρίζονται αποστειρωμένα. Επιπλέον, η μέτρηση του pH και της ηλεκτρικής αγωγιμότητας (EC) στο υπόστρωμα καλλιέργειας είναι απλή. Η ηλεκτρική αγωγιμότητα δίνει μια εκτίμηση της συνολικής ποσότητας διαλυμένων αλάτων.

Ένα μειονέκτημα της υδροκαλλιέργειας είναι ότι το χρησιμοποιημένο υπόστρωμα δεν μπορεί πάντα να επαναχρησιμοποιηθεί ή να ανακυκλωθεί. Άλλα μειονεκτήματα είναι το υψηλότερο αρχικό κόστος για τα υποστρώματα και για τον απαιτούμενο εξοπλισμό. Αλλά να είστε σίγουροι ότι θα καλύψετε αυτά τα έξοδα με την απόδοση που θα πετύχετε.

Πίνακας 1: Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα των ανοιχτών και κλειστών συστημάτων με αδρανή υποστρώματα:

Ιστορία του πετροβάμβακα

Δεν είναι γνωστό πώς ακριβώς ανακαλύφθηκε ο πετροβάμβακας. Σύμφωνα με μια ιστορία, ανακαλύφθηκε τυχαία το 1840. Ερευνητές που αναρριχήθηκαν σε ηφαίστειο της Χαβάης είδαν μακριές λευκές ίνες να κρέμονται από τα δέντρα. Οι ντόπιοι πίστευαν ότι ήταν τα μαλλιά του Θεού, που έβγαιναν από το ηφαίστειο όταν ήταν θυμωμένος. Η έρευνα έδειξε ότι τα μαλλιά του Θεού ήταν δολερίτης (διαβάσης), ένα υγρό ηφαιστειακό πέτρωμα που ψυχόταν και διαλυόταν με τον άνεμο βγαίνοντας από το ηφαίστειο.

Σήμερα ο πετροβάμβακας κατασκευάζεται σε εργοστάσια. Το ηφαιστειακό πέτρωμα κονιορτοποιείται. Στη συνέχεια θερμαίνεται στους 1500 °C, τη θερμοκρασία τήξης του. Μετατρέπεται σε κολλώδη ουσία η οποία χύνεται σε έναν ταχέως περιστρεφόμενο δίσκο. Έτσι σχηματίζονται σταγόνες και κάθε σταγόνα τεντώνεται σχηματίζοντας μια μακριά ίνα. Οι ίνες αυτές ψήνονται σε καμίνι και συμπιέζονται σε πλάκες πετροβάμβακα. Το τελικό προϊόν μπορεί να έχει οποιοδήποτε σχήμα και κόβεται στο επιθυμητό μέγεθος. Με τη διαδικασία αυτή, 1m3 πρώτης ύλης δίνει τουλάχιστον 90m3 πετροβάμβακα. Πέρα από τη χρήση σε θερμική, ηχητική και αντιπυρική μόνωση, στις αρχές της δεκαετίας του 1970 διαπιστώθηκε ότι ο πετροβάμβακας μπορούσε να χρησιμεύσει επίσης ως καλό μέσο ανάπτυξης για φυτά. Χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά σε καλλιέργειες μεγάλης κλίμακας στην Ολλανδία το 1975. Ο πετροβάμβακας που χρησιμοποιείται για θερμική και ηχητική μόνωση δεν είναι κατάλληλος για καλλιέργεια φυτών. Αυτό συμβαίνει επειδή προστίθεται ορυκτέλαιο για να γίνει αδιάβροχος.

Ειδικά για την κηπευτική δημιουργήθηκε μια παραλλαγή του πετροβάμβακα που μπορεί να απορροφήσει και να συγκρατήσει μεγάλες ποσότητες νερού. Αυτός ο πετροβάμβακας έχει μεγάλη υδροχωρητικότητα, με άλλα λόγια μπορεί να συγκρατήσει μεγάλο όγκο νερού. Μπορεί να συγκρατήσει μέχρι και 80% νερό ενώ εξακολουθεί να περιέχει 15% αέρα. Το υπόλοιπο 5% είναι ο ίδιος ο πετροβάμβακας.

Καθώς κάθε φυτό έχει διαφορετικές ανάγκες, δημιουργήθηκαν διάφοροι τύποι πετροβάμβακα. Οι βασικές διαφορές είναι η δομή των ινών, η οριζόντια ή κατακόρυφη διάταξη, το πάχος και η πυκνότητά τους. Ο πετροβάμβακας διατίθεται σε διάφορα σχήματα και μεγέθη: για παράδειγμα, σε μικρά δισκία ή κύβους για βλάστηση και πολλαπλασιασμό, όπου μπορούν να ριζώσουν σπόροι ή μοσχεύματα. Αυτοί οι κύβοι τοποθετούνται σε καρτέλες (μπλοκ) όπου συνεχίζουν την ανάπτυξή τους τα νεαρά φυτά. Υπάρχουν επίσης πλάκες σε όλες τις πιθανές διαστάσεις. Χρησιμοποιούνται ως δίσκοι πάνω στους οποίους τοποθετείτε τους κύβους με τα νεαρά φυτά.

Πολλά φυτά δεν θέλουν να βρέχονται τα «πόδια» τους. Αν οι πλάκες πετροβάμβακα είναι πολύ μαλακές, θα συγκρατούν υπερβολική ποσότητα νερού, ενώ, αν είναι πολύ σκληρές, θα προβάλλουν υπερβολική αντίσταση στις ρίζες που αναπτύσσονται. Σε μια σκληρή πλάκα το φυτό θα αφιερώνει μεγάλο μέρος της ενέργειάς του στην ανάπτυξη ριζών, ενώ θα ήταν καλύτερα να την αξιοποιήσει για ανάπτυξη πάνω από το έδαφος. Επομένως, η ιδανική πλάκα πετροβάμβακα δεν είναι υπερβολικά σκληρή και έχει οριζόντια δομή, ώστε να υπάρχει αρκετός διαθέσιμος όγκος για ανάπτυξη των ριζών. Η ποιότητα ενός φυτού καθορίζεται κάτω από το έδαφος σε μεγάλο βαθμό, για την ακρίβεια κατά 50%. Επομένως όσο μεγαλύτερος ο όγκος των ριζών, τόσο υγιέστερο το φυτό και τόσο μεγαλύτερη η απόδοση.

Οι περισσότερες πλάκες πετροβάμβακα είναι τυλιγμένες σε πλαστικό, οπότε είναι εύκολο να τις μουσκέψετε. Τα σημεία που παραμένουν στεγνά κατά την προκαταρκτική διαβροχή δεν πρόκειται να γίνουν πιο υγρά κατά την καλλιέργεια. Είναι επομένως σημαντικό να δώσετε μεγάλη προσοχή στην προκαταρκτική διαβροχή.

Επιπτώσεις στο περιβάλλον

Ένα θέμα της καλλιέργειας που συχνά ξεχνάμε είναι το νερό θρέψης που καταλήγει στο σύστημα αποχέτευσης. Το νερό αποστράγγισης από τα θρεπτικά CANNA HYDRO δεν περιέχει σοβαρά ρυπογόνα, έτσι η επιβάρυνση του περιβάλλοντος είναι ελάχιστη. Μια άλλη σημαντική διαφορά μεταξύ των θρεπτικών CANNA HYDRO και άλλων προϊόντων για ανοιχτά συστήματα καλλιέργειας είναι οι πρώτες ύλες που χρησιμοποιούνται. Η CANNA επιλέγει προσεκτικά τις αγνότερες πρώτες ύλες για τα προϊόντα της και έτσι το νερό αποστράγγισης περιέχει πολύ λιγότερα βαρέα μέταλλα. Άλλη σημαντική διαφορά από τα άλλα προϊόντα για ανοιχτά συστήματα είναι ότι η σύνθεση των θρεπτικών CANNA HYDRO δεν περιλαμβάνει κόκκινο οξείδιο του σιδήρου. Η άποψη ότι το κόκκινο οξείδιο του σιδήρου απορροφάται ευκολότερα από τα φυτά ισχύει μόνο σε υψηλότερες τιμές pH. Το εύρος του pH στα ανοιχτά συστήματα καλλιέργειας είναι πολύ χαμηλό. Σε πολλά προϊόντα προστίθενται μεγάλες ποσότητες κόκκινου οξειδίου του σιδήρου για να εξασφαλιστεί ότι θα υπάρχει αρκετός σίδηρος για να απορροφήσει το φυτό, όμως μεγάλο μέρος αυτού του σιδήρου δεν απορροφάται. Αντί γι’ αυτό, η CANNA χρησιμοποιεί την κίτρινη μορφή στα προϊόντα HYDRO. Το κίτρινο οξείδιο του σιδήρου απορροφάται πολύ καλά από το φυτό στο pH του περιβάλλοντος της ρίζας. Έτσι η ποσότητα κίτρινου οξειδίου του σιδήρου που χρειάζεται είναι πολύ μικρότερη από την αντίστοιχη ποσότητα κόκκινου. Η άποψη ότι τα ανοιχτά συστήματα είναι πιο επιβλαβή για το περιβάλλον από τα συστήματα ανακύκλωσης δεν είναι απολύτως σωστή. Αποβάλλεται νερό και στα δύο συστήματα: στα ανοιχτά συστήματα μέσω συνεχούς ροής νερού, ενώ στα ανακυκλούμενα μια μεγάλη ποσότητα σε τακτά διαστήματα. Η ποσότητα νερού που αποβάλλεται δεν εξαρτάται από τον τύπο καλλιέργειας, αλλά από το σύστημα ποτίσματος και την ξηρότητα του υποστρώματος. Ένα ξηρό υπόστρωμα χρειάζεται περισσότερο νερό θρέψης από ένα υγρό.