Η σύσταση του φυτοχώματος καθορίζει την ποσότητα νερού και αέρα που είναι διαθέσιμη στις ρίζες. Ο αέρας είναι σημαντικός για την παροχή οξυγόνου στις ρίζες και για τους μικροοργανισμούς στο περιβάλλον των ριζών.
Οι ρίζες χρειάζονται οξυγόνο για να μεγαλώσουν, να συντηρήσουν το ριζικό σύστημα και να προσλάβουν νερό και θρεπτικά. Στα φυτά ταχείας ανάπτυξης, η επαρκής παροχή αέρα είναι ζωτικής σημασίας για καλό τελικό αποτέλεσμα. Η έλλειψη αέρα στα πρώιμα στάδια της καλλιέργειας οδηγεί σε φτωχό ριζικό σύστημα, που περιορίζει την ανάπτυξη καταλήγοντας σε μικρότερη απόδοση. Προκειμένου να εξασφαλιστεί ότι το περιβάλλον της ρίζας θα έχει αρκετό αέρα, θα πρέπει να προσλάβει οξυγόνο από τον αέρα του χώρου καλλιέργειας, κάτι που γίνεται με διάχυση.
Η σύσταση του φυτοχώματος που θα παρασκευαστεί εξαρτάται κυρίως από την ποιότητα των πρώτων υλών του. Προκειμένου να έχουμε καλό φυτόχωμα, πρέπει να ξεκινήσουμε με παρθένα τύρφη που έχει σταθερή σύσταση.
Κατακόρυφη ή οριζόντια εξόρυξη;
Υπάρχουν δύο διαφορετικοί τρόποι εξόρυξης των κοιτασμάτων τύρφης. Ο φθηνότερος αλλά λιγότερο αποτελεσματικός τρόπος είναι η οριζόντια αφαίρεση του άνω στρώματος της τύρφης. Το μειονέκτημα αυτής της τεχνικής είναι ότι η σύσταση γίνεται λιγότερο αδρή, με ανεπιθύμητες συνέπειες στη σχέση αέρα/νερού.
Ο δεύτερος τρόπος συνίσταται σε κατακόρυφη κοπή της τύρφης. Είναι η πιο γνωστή μέθοδος και εφαρμόζεται από παλιά. Με αυτόν τον τρόπο κόβονταν οι κύβοι της τύρφης που χρησίμευαν άλλοτε ως καύσιμο για μαγείρεμα και θέρμανση στα σπίτια. Αυτός ο τρόπος εξόρυξης είναι πιο ακριβός. Όταν η τύρφη κόβεται σε κύβους, πρέπει να γυρίζεται με το χέρι για να στεγνώσει.
Όσο πιο αδρή είναι η τύρφη, τόσο καλύτερη θα είναι η ισορροπία μεταξύ του νερού και του αέρα που περιέχει. Έτσι εξασφαλίζεται καλύτερη ανάπτυξη των ριζών στο υπόστρωμα και υγεία των φυτών, ενώ μειώνεται η τάση του φυτοχώματος να συμπιέζεται.
Υψηλοί και χαμηλοί τυρφώνες
Ένα από τα κύρια συστατικά των φυτοχωμάτων είναι η τύρφη. Πρόκειται για ένα πανάρχαιο, φυσικό υλικό που σχηματίζεται από αρχαία βλάστηση. Η τύρφη προέρχεται από περιοχές όπου, χάρη στις κλιματικές συνθήκες, σχηματιζόταν καινούρια βλάστηση πριν αποσυντεθεί η παλιά. Αργά αλλά σταθερά η διαδικασία αυτή προκάλεσε συσσώρευση οργανικού υλικού σε στρώματα που μπορούσαν να φτάσουν τα πολλά μέτρα βάθος.
Διακρίνουμε τους τυρφώνες σε δύο κατηγορίες: υψηλούς και χαμηλούς. Οι χαμηλοί τυρφώνες σχηματίζονται σε τοπογραφικά χαμηλές περιοχές, όπου συγκεντρώνονται και λιμνάζουν νερά και υπάρχει αφθονία θρεπτικών. Οι χαμηλοί τυρφώνες κατά κανόνα περιέχουν μεγάλη αναλογία υλικού σε αποσύνθεση και μεγάλη ποσότητα ιλύος, άμμου και επιβλαβών αλάτων, γεγονός που καθιστά την τύρφη αυτή ακατάλληλη ως βάση για φυτόχωμα. Οι υψηλοί ή άνω τυρφώνες σχηματίζονται από τα νερά της βροχής σε σημεία με στάθμη υψηλότερη από τη γύρω περιοχή, σε περιοχές φτωχές σε θρεπτικά, με βασικό συστατικό τους το σφάγνο. Πρόκειται για ένα είδος βρύου που το κάτω μέρος του μαραίνεται ενώ το υπόλοιπο συνεχίζει να αναπτύσσεται πάνω στα ίδια του τα κατάλοιπα. Υπάρχουν επίσης κατάλοιπα άλλων φυτών, όπως λόγου χάρη ενός χόρτου που λέγεται εριοφόρο.
Σφάγνο
Το σφάγνο είναι ιδιαίτερα κατάλληλο για υπόστρωμα καλλιέργειας διότι είναι φυσικό, ελαφρύ, καθαρό και εύκολο στη χρήση. Έχει χαμηλή περιεκτικότητα σε θρεπτικά, pH από 3,5 έως 4,5 και καλή ικανότητα συγκράτησης νερού (έως 20 φορές το βάρος του). Η τύρφη από τους υψηλούς τυρφώνες της βορειοδυτικής Γερμανίας προέρχεται από διάφορα στρώματα που σχηματίστηκαν σε διαφορετικές περιόδους.
